कदम्ब-गोलक-न्यायः

लौकिकन्यायः-18

 कदम्ब-गोलक-न्यायः

(कदम्बकोरकन्यायः, कदम्बमुकुलन्यायः)

            कदम्बवृक्षस्य एकदैव कलिकाः भवन्ति तथैव व्यवहारे काश्चन घटनाः सकृदेव भवन्ति । एवं एकवारमेव घटमानानां विषये अस्य न्यायस्य प्रयोगो भवति । यथा -

                        १. पित्रा स्वपाणिपद्मेन स्पृश्यमानोऽवनीपतिः

                        उत्कोरकदम्बाभो बभूव पुलकाङ्कुरैः ॥ (हेमचन्द्र परिशिष्टपर्व १-२४)

            ध्वनेः उत्पत्तिविषयेऽपि अस्य प्रयोगः क्रियते इति केषाञ्चन पण्डितानां मतम्-

                        २. वीचीतरङ्गन्यायेन तदुत्पत्तिस्तु कीर्तिता ।

                        कदम्बकोरकन्यायादुत्पत्तिः कस्यचिन्मते ॥ (जयन्तन्यायमञ्जरी २१४,२२८) 

लौकिकन्यायाञ्जलिः-

            The maxim of the buds of the Kadamba tree. They are said to burst forth simultaneously. As, for example, in Hemacandra's Paris'ishṭaparvan

                        पित्रा स्वपाणिपद्मेन स्पृश्यमानोऽवनीपतिः

                        उत्कोरकदम्बाभो बभूव पुलकाङ्कुरैः ॥ (१-२४)

            In the Nyayamanjari, and in the Bhashaparichchheda (verse 166) this nyaya is given as an illustration of the way in which sound is produced. The last mentioned reads thus:-

                        वीचीतरङ्गन्यायेन तदुत्पत्तिस्तु कीर्तिता ।

                        कदम्बकोरकन्यायादुत्पत्तिः कस्यचिन्मते ॥